دهانشویه؛ معجزهای در سلامت دهان و دندان
امروزه حفظ بهداشت دهان و دندان به یکی از دغدغههای اصلی افراد در سراسر جهان تبدیل شده است. در این میان، دهانشویه به عنوان یک محصول مکمل در کنار مسواک و نخ دندان، نقش مهمی در پیشگیری از بیماریهای دهانی ایفا میکند. دهانشویه نه تنها بوی بد دهان را از بین میبرد، بلکه به کاهش پلاک، پیشگیری از پوسیدگی دندان، تسکین التهاب لثه و حتی سفید کردن دندانها نیز کمک میکند. در این مقاله، به بررسی جامع دهانشویه، اهمیت استفاده از آن، نحوه صحیح مصرف، معرفی برندهای برتر، تحقیقات علمی و آینده این محصول میپردازیم.
اهمیت استفاده از دهانشویه
دهانشویه یک محلول ضدعفونیکننده است که برای شستوشوی دهان، دندانها و لثهها استفاده میشود. این محصول در انواع مختلفی تولید میشود و هر کدام بسته به ترکیبات خود، کاربرد خاصی دارند. یکی از مهمترین دلایل استفاده از دهانشویه، رفع بوی بد دهان است. باقیماندن ذرات غذا، تجمع پلاک و رشد باکتریها از عوامل اصلی ایجاد بوی نامطبوع در دهان هستند. دهانشویههای آرایشی و درمانی هر دو در این زمینه مؤثرند، اما نوع درمانی علاوه بر خوشبو کردن، باکتریها را نیز از بین میبرد.
دهانشویههای حاوی فلوراید نیز در پیشگیری از پوسیدگی دندان بسیار مؤثرند. فلوراید باعث تقویت مینای دندان میشود و در مراحل اولیه پوسیدگی، میتواند به ترمیم دندان کمک کند. همچنین، دهانشویههای ضدعفونیکننده با کاهش پلاک دندانی، از بروز التهاب لثه و بیماریهای لثهای جلوگیری میکنند.
برخی از دهانشویهها حاوی ترکیباتی مانند لیدوکائین یا بنزوکائین هستند که برای تسکین دردهای موضعی دهان، زخمهای آفت یا التهاب بعد از جراحیهای دندانی تجویز میشوند. همچنین، دهانشویههای سفیدکننده حاوی پراکسید هیدروژن یا پراکسید کاربامید هستند که میتوانند در از بین بردن لکههای سطحی دندان مؤثر باشند.
نحوه صحیح استفاده از دهانشویه
برای بهرهمندی کامل از فواید دهانشویه، باید آن را بهدرستی استفاده کرد. ابتدا باید دندانها را با مسواک و خمیردندان حاوی فلوراید بهخوبی تمیز کرد و سپس از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندانها استفاده نمود. پس از آن، مقداری از دهانشویه را معمولاً بین سه تا پنج قاشق چایخوری درون درپوش یا لیوان مخصوص ریخته و آن را در دهان میچرخانیم. مهم است که دهانشویه را قورت ندهیم و فقط به مدت سی ثانیه آن را در دهان غرغره کنیم و سپس آن را بیرون بریزیم.
در صورتی که از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده شده، بهتر است چند دقیقه صبر کرد و سپس از دهانشویه استفاده نمود، چون ممکن است دهانشویه فلوراید خمیردندان را بشوید و اثربخشی آن کاهش یابد.
تعداد دفعات استفاده از دهانشویه بسته به نوع آن و نیاز فرد متفاوت است، اما بهطور کلی، استفاده روزانه یکبار بعد از مسواک زدن توصیه میشود. در موارد خاص مانند بعد از جراحیهای دندانی یا درمانهای خاص، دندانپزشک ممکن است مصرف بیشتری را تجویز کند.
معرفی برندهای برتر دهانشویه
بازار دهانشویه در ایران و جهان بسیار متنوع است و برندهای مختلفی با ترکیبات و کاربردهای گوناگون وجود دارند. در ادامه، به معرفی برخی از برترین برندهای دهانشویه ایرانی و خارجی میپردازیم:
برندهای برتر ایرانی
۱. ایرشا
ایرشا یکی از برندهای شناختهشده ایرانی است که انواع مختلفی از دهانشویهها را تولید میکند. مدل کلرهگزیدین این برند برای بعد از جراحیهای دندانی و ضدعفونی کردن دهان بسیار مؤثر است. همچنین مدلهای Complete و Anti-Plaq آن برای از بین بردن پلاک، سفید کردن دندان و کاهش التهاب لثه کاربرد دارند.
۲. میسویک
دهانشویههای میسویک با ترکیباتی مانند زینک، آلانتوئین و بتائین، برای کاهش پلاک، تسکین درد دندان و التهاب لثه بسیار مؤثرند. مدل Total Care آن نیز برای تمیز کردن نواحی سختدسترس دهان مناسب است.
۳. فارمد
دهانشویه فارمد مدل Complete، فاقد الکل و حاوی فلوراید است و برای افراد سیگاری یا کسانی که تحت درمان ارتودنسی هستند، انتخاب مناسبی است. این محصول با رایحه نعنا، بوی بد دهان را از بین میبرد و حساسیت دندانی را کاهش میدهد.
انواع دهانشویههای فارمد و مشخصات کلی
برند فارمد برای شرایط مختلف، دهانشویههای تخصصی تولید میکند. در ادامه به معرفی برخی از معروفترین انواع آن میپردازیم:
1. دهانشویه فلورایددار فارمد (معمولاً برای پیشگیری از پوسیدگی)
ماده مؤثر: سدیم فلوراید (Sodium Fluoride) با غلظت استاندارد (معمولاً ۰.۰۵٪ یا ۰.۲٪ برای استفاده روزانه)
مکانیسم: تقویت مینای دندان، کمک به بازمینرالیزاسیون و پیشگیری از پوسیدگی
کاربرد: استفاده روزانه برای تمام خانواده (بزرگسالان و کودکان بالای ۶ سال)، به ویژه افراد مستعد پوسیدگی
2. دهانشویه کلرهگزیدین فارمد (معمولاً برای مشکلات لثه و پس از جراحی)
ماده مؤثر: کلرهگزیدین گلوکونات (Chlorhexidine Gluconate) با غلظتهای رایج ۰.۲٪ یا ۰.۱۲٪
مکانیسم: ضدعفونیکننده قوی با اثر باقیمانده (Substantivity) برای کنترل پلاک و باکتریها
کاربرد: دورههای کوتاهمدت درمان التهاب لثه (ژنژیویت)، پس از جراحیهای دهان و دندان یا کشیدن دندان. (معمولاً با تجویز دندانپزشک)
3. دهانشویه فاقد الکل فارمد (مخصوص کودکان یا افراد با لثه حساس)
ماده مؤثر: اغلب حاوی فلوراید و مواد ضد پلاک ملایم (مانند ستیل پیریدینیوم کلراید)
مکانیسم: پاککنندگی و محافظت بدون ایجاد سوزش یا خشکی مخاط
کاربرد: کودکان (با توجه به گروه سنی درج شده روی محصول)، افراد با دهان حساس یا مستعد آفت
4. دهانشویه گیاهی یا طبیعی فارمد
ماده مؤثر: ترکیبات گیاهی مانند عصارههای نعنا، آویشن، میخک، یا پروپولیس
مکانیسم: خوشبوکنندگی، اثر ضد التهابی و ضد باکتریایی ملایم
کاربرد: افرادی که تمایل به استفاده از محصولات با منشأ گیاهی دارند، برای خوشبو کردن تنفس روزمره
۴. پورسینا
این برند با استفاده از ترکیبات گیاهی مانند بابونه و مسواک، دهانشویههایی تولید میکند که برای پیشگیری از خونریزی لثه، پوسیدگی دندان و عفونتهای دهانی بسیار مؤثرند. قطره دهانشویه پرسیکا (با نام دیگر پورسینا)، یک محلول غلیظ و مادر تنتور (Mother Tincture) گیاهی است که از عصارههای چندین گیاه دارویی سنتی ایرانی تهیه شده است. این محصول به عنوان یک دهانشویه گیاهی قوی و طبیعی برای کمک به کاهش التهاب لثه، خونریزی، بوی بد دهان و تقویت سلامت محیط دهان مورد استفاده قرار میگیرد. به دلیل غلظت بالا، باید قبل از استفاده رقیقسازی شود.
مشخصات فنی و ترکیبات گیاهی
نوع محصول: مادر تنتور (عصاره الکلی غلیظ گیاهی) برای تهیه دهانشویه
نامهای رایج: پرسیکا، پورسینا
فرم: محلول الکلی غلیظ (رنگ کهربایی تا قهوهای)
ترکیبات اصلی (بر اساس فارماکوپههای گیاهی سنتی):
سماق (Rhus coriaria): دارای خاصیت قابض (جمعکننده لثه)، ضد خونریزی و ضد باکتری
مصطکی (Pistacia lentiscus): تقویتکننده لثه، ضد التهاب و خوشبوکننده
کتیرا (Tragacanth): نرمکننده و ایجادکننده لعاب
و سایر گیاهان مؤثر مانند مورد
مکانیسم عمل: ترکیبات تاننی و روغنی موجود در گیاهان، با انقباض و تقویت بافت لثه، کاهش التهاب و مبارزه ملایم با میکروبها، به بهبود وضعیت لثه کمک میکنند.
کاربردهای بالینی و سنتی
کمک به درمان ژنژیویت (التهاب لثه) و کاهش خونریزی لثه
کاهش التهاب و تورم لثه پس از جرمگیری یا جراحیهای کوچک دهان
کمک به کنترل بوی بد دهان (هالیتوز) با منشأ دهانی
تقویت و سفت کردن بافت لثههای شل
به عنوان یک دهانشویه کمکی در کنار روشهای اصلی درمان پریودنتال
۵. بنسر
دهانشویههای بنسر حاوی فلوراید هستند و برای تقویت مینای دندان و پیشگیری از پوسیدگی طراحی شدهاند. مدل Total Care آن نیز برای کاهش پلاک و التهاب لثه کاربرد دارد.
برندهای برتر خارجی
۱. اورال-بی
دهانشویه اورال-بی مدل Lasting Freshness، فاقد الکل بوده و با رایحه نعنا، بوی بد دهان را از بین میبرد و از تشکیل پلاک جلوگیری میکند. این محصول برای استفاده روزانه بسیار مناسب است.
۲. کلگیت
دهانشویه کلگیت سری Plex با عصاره چای، لیمو و نعنا، تا ۹۹٪ با باکتریها مبارزه میکند و فاقد الکل است. این محصول برای پیشگیری از پوسیدگی و خوشبو کردن دهان بسیار مؤثر است.
۳. لیسترین
لیسترین یکی از قدیمیترین و معروفترین برندهای دهانشویه در جهان است. این برند محصولات متنوعی دارد که برای ضدعفونی کردن کامل دهان، پیشگیری از بیماریهای لثهای و خوشبو کردن تنفس طراحی شدهاند.
تحقیقات علمی درباره دهانشویه
تحقیقات متعددی در سراسر جهان درباره اثربخشی دهانشویهها انجام شده است. مطالعات نشان دادهاند که دهانشویههای حاوی کلرهگزیدین میتوانند بهطور قابلتوجهی پلاک دندانی و التهاب لثه را کاهش دهند. همچنین، دهانشویههای فلورایددار در پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و بزرگسالان بسیار مؤثر هستند.
در یک پژوهش که در سال ۲۰۲۴ منتشر شد، مشخص شد که استفاده منظم از دهانشویههای گیاهی میتواند به کاهش عفونتهای قارچی دهان مانند کاندیدیازیس کمک کند. همچنین، دهانشویههای حاوی زایلیتول میتوانند رشد باکتریهای مولد پوسیدگی را مهار کنند.
در حوزه دندانپزشکی، دهانشویهها بهعنوان یک ابزار کمکی در درمانهای ارتودنسی، ایمپلنت و جراحیهای لثه شناخته میشوند. بهویژه در بیماران سیگاری یا افرادی که تحت درمانهای خاص هستند، استفاده از دهانشویههای تخصصی توصیه میشود.
آینده دهانشویه
با پیشرفت علم و فناوری، آینده دهانشویهها بسیار امیدوارکننده به نظر میرسد. در سالهای آینده، دهانشویههای هوشمند با قابلیت تشخیص باکتریهای مضر و آزادسازی ترکیبات درمانی در زمان مناسب، وارد بازار خواهند شد. همچنین، استفاده از فناوری نانو در تولید دهانشویهها میتواند به افزایش اثربخشی و کاهش عوارض جانبی کمک کند.
دهانشویههای شخصیسازیشده نیز از دیگر نوآوریهای آینده هستند. این محصولات بر اساس نیازهای خاص هر فرد مانند خشکی دهان، حساسیت دندانی، یا بیماریهای خاص لثه طراحی خواهند شد. همچنین، استفاده از ترکیبات گیاهی و طبیعی بهجای مواد شیمیایی، در دهانشویههای آینده بیشتر خواهد شد تا افراد با خیال راحتتری از آنها استفاده کنند.
در حوزه پایداری نیز، برندها به سمت تولید دهانشویههای دوستدار محیط زیست با بستهبندی قابل بازیافت و ترکیبات طبیعی حرکت خواهند کرد. این روند نهتنها به سلامت مصرفکننده کمک میکند، بلکه به حفظ محیط زیست نیز یاری خواهد رساند.
جمعبندی
دهانشویه دیگر فقط یک محصول خوشبوکننده نیست؛ بلکه یک ابزار مهم در حفظ سلامت دهان و دندان به شمار میرود. با انتخاب صحیح و استفاده منظم از دهانشویه مناسب، میتوان از بسیاری از بیماریهای دهانی پیشگیری کرد و لبخندی سالم و زیبا داشت. در آیندهای نهچندان دور، دهانشویهها هوشمندتر، سالمتر و شخصیسازیشدهتر خواهند شد و نقش مهمی در بهداشت عمومی ایفا خواهند کرد.
منابع
: https://drazadehkhalajian.com/best-brand-mouthwash/
: https://dratefetavangar.ir/همه-چیز-درباره-انواع-دهانشویه-و-روش-استفاده-از-آنها/
: https://drhamidrezaafzali.com/mag/mouthwash/
