خونریزی لثه هشداری که نباید نادیده گرفته شود
خونریزی لثه، چه در حین مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و چه به صورت خودبهخود، یکی از شایعترین مشکلات گزارش شده توسط بیماران در مطبهای دندانپزشکی است. با این حال، یک باور خطرناک و رایج در میان عموم مردم وجود دارد: "خونریزی لثه طبیعی است." این مقاله به طور مفصل به بررسی این پدیده میپردازد و استدلال میکند که خونریزی لثه هرگز یک طبیعی یا نرمال نیست، بلکه یک علامت هشداردهنده اولیه از وجود یک مشکل زمینهای است. در این مقاله به علل اصلی خونریزی لثه (از ژنژیویت و پریودنتیت تا عوامل سیستمیک)، پیامدهای خطرناک نادیده گرفتن آن، روشهای تشخیص، گزینههای درمانی و راهکارهای پیشگیری به صورت کامل پرداخته خواهدشد.
یک باور غلط و خطرناک
بسیاری از افراد هنگام مشاهده خون روی مسواک یا نخ دندان خود دچار نگرانی نمیشوند. آنها آن را به "مسواک زدن محکم" یا "حساسیت لثه" نسبت داده و به سادگی از کنار آن میگذرند. این نگرش، یک اشتباه بزرگ است. به طور قیاسی، تصور کنید هنگام شستن دستها، پوست شما شروع به خونریزی کند. آیا این را طبیعی میدانستید؟ مسلماً خیر. لثههای سالم بافتهایی محکم، صورتی رنگ و مقاوم هستند که نباید در مواجهه با اعمال نرمال بهداشتی دچار خونریزی شوند. خونریزی لثه در واقع یک "زنگ خطر" بیولوژیکی است که خبر از وجود التهاب و بیماری میدهد.
علل خونریزی لثه: از مشکلات موضعی تا بیماریهای سیستمیک
خونریزی لثه یک بیماری نیست، بلکه یک علامت است. دلایل آن میتواند از ساده تا بسیار پیچیده متغیر باشد.
1. بیماریهای پریودنتال (لثه): شایعترین علت
ژنژیویت (التهاب لثه): این اولین و قابل برگشتترین مرحله بیماری لثه است. علت مستقیم آن تجمع پلاک باکتریایی (یک لایه چسبنده و بی رنگ از باکتریها) بر روی دندانها و در خط لثه است. اگر پلاک به طور روزانه و موثر با مسواک و نخ دندان برداشته نشود، سمومی تولید میکند که لثهها را تحریک کرده و باعث التهاب میشود. این لثههای ملتهب، قرمز، متورم و بسیار مستعد خونریزی هستند. خوشبختانه ژنژیویت با بهبود بهداشت دهان و دندان و جرمگیری حرفهای معمولاً به طور کامل برطرف میشود.
پریودنتیت (بیماری پیشرفته لثه): اگر ژنژیویت درمان نشود، میتواند به پریودنتیت تبدیل شود. در این مرحله، التهاب از لثه فراتر رفته و به استخوانها و لیگامانهای نگهدارنده دندان آسیب میزند. بین لثه و دندان، فضایی به نام "پاکت پریودنتال" ایجاد میشود که تمیز کردن آن در خانه غیرممکن است و محلی برای تجمع بیشتر باکتریها میشود. خونریزی در این مرحله ممکن است حتی خودبهخود یا با کمترین تحریک رخ دهد. پریودنتیت یک بیماری مزمن و تخریبی است که در نهایت منجر به لق شدن و از دست دادن دندانها میشود.
2. عوامل مرتبط با بهداشت دهان
تکنیک نادرست مسواک زدن: مسواک زدن با فشار بیش از حد یا استفاده از مسواک با موهای سفت و زبر میتواند به بافت لثه آسیب فیزیکی وارد کرده و باعث خونریزی شود.
عدم استفاده از نخ دندان یا استفاده نادرست: اگر به طور منظم از نخ دندان استفاده نکنید، لثههای شما به آن عادت ندارند و با اولین استفاده ممکن است خونریزی کنند. این خونریزی معمولاً پس از چند روز استفاده صحیح و منظم برطرف میشود. همچنین استفاده نادرست از نخ دندان (حرکت اره و فشار آوردن به لثه) میتواند باعث بریدگی و خونریزی شود.
3. عوامل هورمونی
تغییرات هورمونی در بدن میتواند حساسیت لثهها را افزایش داده و آنها را مستعد التهاب و خونریزی کند. این مورد به ویژه در موارد زیر دیده میشود:
بلوغ
قاعدگی
بارداری (ژنژیویت بارداری)
یائسگی
استفاده از قرصهای ضدبارداری خوراکی
4. مصرف برخی داروها
برخی داروها میتوانند به عنوان یک عارضه جانبی، باعث رشد بیش از حد بافت لثه یا خشکی دهان شوند که هر دو خطر التهاب و خونریزی لثه را افزایش میدهند. از جمله این داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
رقیق کنندههای خون (مانند وارفارین، آسپرین)
داروهای ضدتشنج (مانند فنی توئین)
برخی داروهای فشار خون
داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
5. شرایط سیستمیک و بیماریهای عمومی
خونریزی لثه گاهی میتواند نشانهای از یک بیماری باشد:
دیابت: افراد مبتلا به دیابت بیشتر مستعد عفونتها از جمله عفونتهای لثه هستند. کنترل ضعیف قند خون پاسخ بدن به باکتریهای پلاک را تضعیف میکند.
اختلالات خونی: بیماریهایی مانند لوسمی (سرطان خون)، هموفیلی و ترومبوسیتوپنی (کمبود پلاکت) میتوانند باعث خونریزی خودبهخودی و بیش از حد لثهها شوند.
کمبود ویتامینهای حیاتی: کمبود شدید ویتامین C (اسکوروی) و ویتامین K میتواند به سلامت لثهها آسیب برساند و باعث خونریزی شود.
استرس: استرس شدید سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و مبارزه با عفونتهای باکتریایی را برای بدن سختتر میکند.
ویروس HIV/AIDS: که سیستم ایمنی را سرکوب میکند.
6. سایر عوامل
سیگار کشیدن: مصرف کنندگان تنباکو بیشتر در معرض بیماری لثه هستند. نیکوتین باعث انقباض عروق خونی میشود، در نتیجه ممکن است despite وجود التهاب شدید، لثهها کمتر خونریزی کنند که این یک علامت فریبنده است و بیماری را پنهان میکند.
سوء تغذیه
دندانقروچه (براکسیسم)
پیامدهای خطرناک نادیده گرفتن خونریزی لثه
نادیده گرفتن خونریزی لثه و ادامه روند التهاب، عواقب جدی و اغلب غیرقابل برگشتی به دنبال خواهد داشت:
پیشرفت به پریودنتیت: التهاب اولیه (ژنژیویت) به تدریج به بافتهای عمقیتر نفوذ کرده و استخوان فک را تخریب میکند.
از دست دادن دندان: با تخریب استخوان نگهدارنده، دندانها لق شده و در نهایت میافتند. بیماری پریودنتال یکی از اصلیترین دلایل از دست دادن دندان در بزرگسالان است.
اثرات منفی بر سلامت عمومی: باکتریهای موجود در بیماری پریودنتال میتوانند وارد جریان خون شده و باعث ایجاد یا تشدید سایر بیماریهای سیستمیک شوند. مطالعات ارتباط بین بیماری لثه و افزایش خطر بیماریهای قلبی-عروقی، سکته مغزی، دیابت کنترل نشده، عوارض بارداری (زایمان زودرس و کم وزن بودن نوزاد) و بیماریهای تنفسی را نشان دادهاند.
ایجاد آبسههای دردناک لثه
بوی بد مزمن دهان (هالیتوزیس)
از دست دادن زیبایی لبخند و تحلیل لثه
تشخیص و زمان مراجعه به دندانپزشک
هر زمان که لثههای شما به طور مداوم خونریزی کرد، باید با یک دندانپزشک یا پریودنتیست (متخصص لثه) مشورت کنید. تشخیص شامل مراحل زیر است:
تاریخچه پزشکی کامل: دندانپزشک در مورد عادات بهداشتی، رژیم غذایی، داروهای مصرفی و سابقه پزشکی شما سوال میپرسد.
معاینه بالینی: دندانپزشک لثههای شما را از نظر رنگ، بافت، سفتی و وجود تورم بررسی میکند.
پروبینگ پریودنتال: با استفاده از یک probe کوچک، عمق فضای بین لثه و دندان (پاکت) اندازهگیری میشود. عمق بیشتر از 3 میلیمتر میتواند نشانه بیماری باشد.
عکسبرداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی): برای بررسی میزان تخریب استخوان نگهدارنده دندانها ضروری است.
درمان و مدیریت خونریزی لثه
درمان کاملاً به علت زمینهای بستگی دارد:
برای ژنژیویت ناشی از پلاک: بهبود بهداشت دهان و دندان در خانه به همراه جرمگیری حرفهای (Scaling) در مطب. معمولاً خونریزی پس از یک تا دو هفته بهبود مییابد.
برای پریودنتیت: درمان ممکن است شامل جرمگیری عمقی و تسطیح ریشه (Root Planing) برای تمیز کردن عمق پاکتها، تجویز آنتیبیوتیکهای موضعی یا خوراکی و در موارد پیشرفته، جراحی لثه باشد.
تغییر داروها: در صورت امکان، دندانپزشک با پزشک شما برای تغییر داروی عامل مشورت میکند.
مدیریت شرایط سیستمیک: کنترل قند خون در دیابت یا درمان اختلالات خونی زیر نظر پزشک
آموزش تکنیک صحیح مسواک زدن و استفاده از نخ دندان: دندانپزشک یا بهداشتکار شما بهترین روش را به شما آموزش خواهد داد.
استفاده از محصولات کمکی: مانند دهانشویههای ضد باکتری (حاوی کلرهگزیدین) یا واترجت (ایر یا واتر فلاسر) برای تمیز کردن موثرتر فضاهای بین دندانی، به ویژه در افرادی که بریج یا ایمپلنت دارند.
پیشگیری: کلید حفظ لثههای سالم
پیشگیری از خونریزی لثه کاملاً امکانپذیر است و بر پایه یک روال منظم و صحیح استوار است:
مسواک زدن صحیح: دو بار در روز به مدت دو دقیقه با یک مسواک نرم و با تکنیک ملایم (حرکت دورانی یا لرزشی) و خمیردندان حاوی فلوراید
تمیز کردن بین دندانی روزانه: استفاده از نخ دندان، مسواک بین دندانی یا واترجت حداقل یک بار در روز
معاینات منظم دندانپزشکی: هر 6 ماه یکبار برای معاینه و جرمگیری حرفهای
ترک سیگار و محصولات تنباکو
رژیم غذایی متعادل: محدود کردن مصرف قند و مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C و کلسیم
مدیریت استرس و کنترل بیماریهای سیستمیک
نتیجه گیری: یک پاسخ قاطع
خونریزی لثه به هیچ وجه طبیعی نیست. این یک علامت پاتولوژیک است که نشان میدهد لثههای شما در حالت التهاب و بیماری به سر میبرند. نادیده گرفتن این علامت، مانند نادیده گرفتن چراغ قرمز خودرو است که خبر از مشکلی جدی میدهد. چه خونریزی ناشی از یک التهاب ساده و قابل برگشت (ژنژیویت) باشد و چه نشانهای از یک بیماری جدیتر لثه یا یک مشکل سیستمیک، مراجعه به دندانپزشک اولین و ضروریترین قدم است. سلامت لثهها تنها به معنی حفظ دندانها نیست، بلکه یک سرمایهگذاری اساسی بر روی سلامت کلی بدن محسوب میشود. با شناخت این هشدار و اقدام به موقع، میتوان از عواقب جدی و پرهزینه جلوگیری کرد و لبخندی سالم را برای سالهای طولانی حفظ نمود.
