کامپوزیت های دندانی: تحولی شگفتانگیز در دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی
تا همین دهها سال پیش، اگر دندانی میشکست یا جای پوسیدگی بزرگی روی آن بهوجود میآمد، فقط دو راه وجود داشت: یا فلز بگذاریم یا دندان را بتراشیم و روکش کنیم. فلز هم ظاهر خوبی نداشت، هم بعضیها به آن حساسیت میکردند. بعد از دهه ۱۹۶۰، دانشمندان تصمیم گرفتند مادهای بسازند که هم رنگ دندان باشد، هم چسبنده و هم مقاوم؛ مادهای که بتواند جای فلز را بگیرد. از این ایده، کامپوزیت دندانی بهدنیا آمد. امروزه کامپوزیتها آنقدر پیشرفته شدهاند که میتوان با آنها لبخند کامل ساخت، بدون اینکه لازم باشد زیاد دندان را تراشید.
کامپوزیت چیست و چرا بهکار میرود؟
کامپوزیت ترکیبی از رزین نرم و ذرات ریز شیشه یا سرامیک است. رزین، خمیرمایه اصلی است و ذرات، استحکام و رنگ طبیعی را میدهند. وقتی این خمیر روی دندان گذاشته میشود، با نور آبی خاصی سفت میشود؛ مثل خمیری که زیر نور خورشید خشک شود.
کاربردهای اصلی
پر کردن پوسیدگیهای جلو و عقب
ترمیم شکستگی یا لبپریدگی
بستن فاصله بین دندانها
اصلاح رنگ و فرم دندان (ونیر کامپوزیت)
جایگزینی فلزهای قدیمی
مزایایی که باعث محبوبیت شدهاند
ظاهر طبیعی
طیف رنگی گستردهای دارد؛ دندانپزشک میتواند دقیقاً همان رنگ دندان کناری را دربیاورد.تراش کم
در بسیاری موارد، فقط لایه نازکی از مینا برداشته میشود یا اصلاً نیازی به تراش نیست؛ بنابراین ساختار دندان حفظ میشود.یکجلسهای
بیشتر ترمیمها در همان روز اول انجام میشود و نیازی به قالبگیری یا آزمایشگاه ندارد.قابل تعمیر
اگر تراش خورد یا لبپریدگی ایجاد شد، همان نقطه ترمیم میشود و لازم نیست کل کار عوض گردد.هزینه مناسب
در مقایسه با لمینت سرامیکی یا روکش، کامپوزیت ارزانتر تمام میشود.عدم حساسیت دمایی
بیمار معمولاً بعد از کار، نسبت به سرما یا گرما حساس نمیشود.
نسلهای قدیمی تا امروزی
نسل اول – ذرات درشت؛ استحکام پایین، زود رنگ میگرفت.
نسل دوم – ترکیب ذرات ریز و درشت؛ تعادل بهتری بین استحکام و زیبایی پیدا شد.
نسل سوم – نانوکامپوزیت؛ ذرات فوقالعاده ریز باعث شدند سطح صاف و براق بماند و رنگ طبیعیتر شود.
نسل جدید ۲۰۲۵ – افزودن ذرات ضدباکتری و یوندهنده کلسیم؛ ترمیمی که هم زیبا باشد، هم از پوسیدگی مجدد جلوگیری کند.
انواعی که در مطب میبینید
ونیر کامپوزیت – لایه نازک روی سطح جلویی دندان برای اصلاح رنگ و فرم
کامپوزیت فلو – خمیر روان؛ برای جاهای باریک یا سطحی
کامپوزیت خلفی – مقاوم به فشار؛ برای دندانهای عقب
bulk fill – قابل پرکردن لایهای ضخیم تا ۴ میلیمتر؛ سرعت کار بالا میرود.
نانوهیبرید – ترکیب زیبایی و استحکام؛ هم برای جلو، هم برای عقب مناسب است.
چه کسانی کاندید خوبی هستند؟
دندانهایی با پوسیدگی کوچک یا متوسط
شکستگیهای ساده
فاصلههای کم بین دندانها
لبپریدگی یا فرم نامنظم
کسانی که میخواهند لبخندشان را تازه کنند ولی تراش زیاد ندهند.
چه کسانی باید احتیاط کنند؟
کسانی که شدیداً دندان قروچه دارند (بهخاطر فشار زیاد)
مصرفکنندگان مداوم سیگار یا نوشیدنیهای رنگی (احتمال تغییر رنگ بالاتر است)
کسانی که بهتازگی سفیدکردن انجام دادهاند (بهتر است ۲ هفته صبر شود تا رنگ پایدار شود)
مراحل کار چگونه است؟
معاینه و انتخاب رنگ
دندانپزشک با برگههای رنگی کنار دندان شما، چند طیف پیشنهاد میدهد.آمادهسازی سطح
اگر پوسیدگی است، قسمت خراب برداشته میشود؛ اگر کار زیبایی است، ممکن است فقط اسید ملایمی برای چسبندگی بیشتر زده شود.خشککردن و جدا کردن لثه
لاستیک نازکی (dam) دور دندان گذاشته میشود تا رطوبت نرسد؛ چون کامپوزیت با رطوبت کمتر، بهتر میچسبد.گذاشتن خمیر کامپوزیت
لایهلایه ریخته میشود و هر لایه با نور آبی سفت میگردد؛ این کار چند بار تکرا میشود تا فرم دلخواه بهدست آید.شکلدادن و پالیش
با متههای ریز و نوارهای پالیش، سطح صیقلی و براق میشود تا مثل دندان طبیایی به نظر برسد.کنترل نهایی
گاز گرفتن کاغذی، بررسی کنارهها و اگر لازم بود تراش ریز برای تنظیم بایت
مراقبتهای بعد از ترمیم
۲۴ ساعت اول نوشیدنیهای رنگی (چای، قهوه، نوشابه سیاه) ننوشید.
مسواک نرم و خمیردندان غیرساینده بزنید.
نخ دندان را آرام رد کنید؛ نخ مومدار بهتر است.
گاز زدن ناخن، باز کردن در بطری یا جویدن یخ را فراموش کنید.
بازداشت سالانه؛ اگر لبهای زبر شد یا رنگش تغییر کرد، همان نقطه ترمیم میشود.
دوام چقدر است؟
بسته به نوع کامپوزیت، محل دندان و مراقبت شما:
دندانهای جلو (ونیر) ۵ تا ۷ سال
پرکردنیهای عقب ۷ تا ۱۰ سال
اگر سختگیری زیاد باشد و مراجعه منظم داشته باشید، بعضی ترمیمها تا ۱۲ سال هم دوام میآورند.
معایب و محدودیتها
ممکن است رنگ بگیرد؛ مخصوصاً در سیگاریها یا کسانی که زیاد قهوه میخورند.
عمر کوتاهتر نسبت به سرامیک یا روکش دارد.
در نواحی فشار خیلی زیاد (مثلاً دندانهایی که شبها روی هم فشار میآورند) ممکن است بشکند.
به تکنیک حساس است؛ اگر سطح خیس باشد یا لایهگذاری درست انجام نشود، زود جدا میشود.
جدیدترین تحقیقات و نوآوریها
کامپوزیتهایی با قابلیت آزادکردن کلسیم و فسفات برای جلوگیری از پوسیدگی اطراف ترمیم
ذرات نانو ضدباکتری که رشد باکتریهای مولد پوسیدگی را کم میکند و بوی بد دهان را کنترل مینماید.
کامپوزیتهایی که با نور کمتری سفت میشوند؛ مفید برای افرادی که به نور آبی حساسیت دارند.
ترکیب با فناوری چاپ سهبعدی؛ متخصص طرح را در کامپیوتر میسازد و پرینتر سهبعدی، لایه اولیه کامپوزیت را دقیقاً همان شکل پرینت میکند؛ بعد دندانپزشک فقط لایه نهایی را صیقلی میکند .
آینده تا سال ۲۰۳۰
کامپوزیتهای هوشمند که اگر ترک خوردند، خودشان را با گرمای دهان ترمیم میکنند (مثل لاستیکهای خودترمیم)
رنگهایی که ثابت میمانند؛ افزودن ذراتی که مانند مینای طبیعی در برابر چای و قهوه مقاوماند.
دوام بالاتر از ۱۵ سال با فناوری نانو هیبرید؛ در این صورت رقابت با سرامیک سختتر میشود.
قیمت تمامشده پایینتر چون مواد اولیه ارزانتر و پلیمریزاسیون سریعتر میشود.
ادغام با اپلیکیشنهای موبایل؛ بیمار عکس میگیرد، اپ رنگ پیشنهادی میدهد و دندانپزشک همان رنگ را از پرینتر سهبعدی دریافت میکند.
کامپوزیت دندانی امروزه دیگر فقط «پر کردن» نیست؛ یک هنر ترمیمی است که ظاهر، اعتماد به نفس و کیفیت زندگی بیمار را بالا میبرد. مزایایی مثل تراش کم، هزینه مناسب، قابل تعمیر بودن و زیبایی طبیعی، آن را به انتخاب اول بسیاری از افراد تبدیل کرده است. با آمدن ذرات نانو، مواد ضدباکتری و چاپ سهبعدی، آیندهای روشن پیشرو است؛ آیندهای که در آن ترمیمها هم زیباترند، هم ماندگارتر، هم ارزانتر. اگر به دنبال لبخند جدیدی هستید یا دندانی شکستهاید، کامپوزیت میتواند همان گزینهای باشد که هم سریع انجام میشود، هم نتیجهای طبیعی به شما میدهد؛ فقط کافی است مراقبتهای ساده بعدی را جدی بگیرید و هر سال یک بار به دندانپزشک سر بزنید تا لبخندتان همیشه مثل روز اول بماند.
منابع
cobalt-biomed.com – بررسی نسلهای جدید کامپوزیت و خواص نانو
drmostafanejad.com – مزایا و معایب کامپوزیت و قیمت ۱۴۰۴
sibesefidclinic.com – فناوریهای نوین نانو و چاپ سهبعدی در کامپوزیت ۲۰۲۵
