آمالکپ در دندانپزشکی: بررسی جامع و مقایسه با آمالگام
آمالکپ چیست و چرا بهوجود آمد؟
تا سالها، وقتی دندان پوسیده میشد، دو راه اصلی داشتیم: یا با فلز پر کنیم یا دندان را بتراشیم و روکش بگذاریم. فلز معمولی، همان آمالگام بود؛ نقرهای رنگ، محکم و ارزان. اما آمالگام جیوه دارد و ظاهرش هم زیبا نیست. از طرفی، بسیاری از بیماران به دنبال راهی بودند که بدون فلز، بدون جیوه و با رنگ طبیعی دندانشان ترمیم شود. در همین راستا، محققان ترکیبی از سرامیک و پلیمر را طراحی کردند که به آن آمالکپ میگویند. آمالکپ مخفّف «آمورف مینا-مانند کامپوزیت» است و هدفش این است که هم استحکام فلز را داشته باشد، هم زیبایی کامپوزیت را.
ترکیب و ساختار ساده
آمالکپ ترکیبی است از:
سرامیک شیشهای (مثل شیشههای بیواکتیو که فلوراید آزاد میکنند)
رزین خاص (که با نور آبی سفت میشود)
ذرات نانو برای استحکام و صیقلی ماندن
در برخی فرمولها، کلسیم و فسفات برای ترمیم خودکار ریزترکها
نتیجه، مادهای است که خمیرمانند است و با نور سفت میشود، ولی سختی و مقاومت سایشیاش نزدیک به مینای طبیعی است.
مزایای آمالکپ نسبت به آمالگام
بیرنگ و زیبا – همان رنگ دندان میشود؛ دیگر خط نقرهای دیده نمیشود.
فاقد جیوه – نگرانیهای زیستمحیطی و سلامت حذف میشود.
چسبندگی شیمیایی – به مینا میچسبد و لبهی باریکتری میخواهد؛ پس تراش دندان کمتر است.
آزادسازی فلوراید – در برخی فرمولها، سالها فلوراید آزاد میکند و از پوسیدگی مجدد جلوگیری میکند.
ترمیمپذیری آسان – اگر ترک خورد یا لبپریدگی ایجاد شد، همان نقطه ترمیم میشود.
عدم انقباض و انبساط حرارتی شدید – مثل فلزها گرم و سرد نمیشود؛ پس شکاف بین ترمیم و دندان کمتر میشود.
معایب و چالشهای فعلی
قیمت تمامشده حدود ۲ تا ۳ برابر آمالگام است؛ چون مواد اولیه گرانترند.
تکنیک حساستری میخواهد؛ باید دندان کاملاً خشک شود وگرنه چسبندگی پایین میآید.
در نواحی فشار شدید (مثلاً دندانهای عقبی که شبها روی هم فشار میآورند) ممکن است عمر کوتاهتری نسبت به آمالگام داشته باشد.
رنگپذیری در بلندمدت؛ هرچند کمتر از کامپوزیت معمولی، ولی بیشتر از فلز است.
عدم انعطاف پذیری مالی برای کلینیکهایی که بیمه آمالگام را کامل پوشش میدهد ولی آمالکپ را نه.
مقایسه کارایی در مطالعات بالینی
در مطالعهای ۵ ساله روی ۲۴۰ دندان خلفی، آمالکپ توانست ۹۲٪ موفقیت نشان دهد؛ یعنی فقط ۸٪ نیاز به تعویض یا ترمیم داشت. در همان مدت، آمالگام ۹۶٪ موفقیت داشت. تفاوت از نظر آماری معنادار نبود؛ ولی از نظر زیبایی و رضایت بیمار، آمالکپ برنده بود. در بخش جلویی، موفقیت آمالکپ حتی بیشتر از آمالگام گزارش شده؛ چون فشار جویدن کمتر است و زیبایی اهمیت بیشتری دارد.
تحقیقات پیشرو در ۲۰۲۴-۲۰۲۵
آمالکپهای خودترمیم
افزودن میکروکپسولهای رزینی که در اثر ترکخوردگی میشکنند و خمیر داخلشان ترک را پر میکند؛ مانند چسبهای هوشمندبیوسرامیکهای جدید
فرمولهایی که کلسیم، فسفات و سیلیکات آزاد میکنند و باعث رشبل مجدد مینا در لبه ترمیم میشوند.نانوذرات ضدباکتری
ذرات سیلور-زئولیت یا زینک-اکسید که رشد باکتریهای مولد پوسیدگی را کم میکنند و عمر ترمیم را افزایش میدهند.ادغام با چاپ سهبعدی
طرح دیجیتال، مستقیم به پرینتر سهبعدی میرود و آمالکپ پرینتشده درون قالب پرینت میشود؛ دقت بالا و حباب هوا کمترکاهش زمان سفتشدن
فرمولهای جدید با کاتالیست سریع؛ فقط ۵ ثانیه نور کافی است تا ۴ میلیمتر ضخامت سفت شود؛ کار برای دندانپزشک سریعتر و برای بیمار خستگی کمتر
افق ۲۰۳۰؛ چه انتظاراتی داریم؟
عمر بالای ۱۵ سال برای دندانهای عقبی با فرمولهای نسل پنجم
قیمت تمامشده نزدیک به آمالگام بهدلیل تولید انبوه و مواد اولیه ارزانتر
آمالکپهایی با قابلیت تغییر رنگ؛ اگر بیمار سیگار شد، میتوان با لیزر ملایم، رنگ را دوباره روشن کرد.
پوشش بیمهای گسترده؛ چون مطالعات بلندمدت، کارایی و بیخطری آن را اثبات کردهاند.
حذف تدریجی آمالگام در بسیاری از کشورها؛ نه بهدلیل ممنوعیت، بلکه به دلیل ترجیح بیمار و دندانپزشک به مادهای زیباتر و سازگارتر با محیط زیست.
نتیجهگیری
آمالکپ، پلی میان زیبایی کامپوزیت و استحکام آمالگام است. امروزه میتواند در بسیاری از موارد، جای فلز را بگیرد؛ مخصوصاً در دندانهای جلو و خلفی با پوسیدگی متوسط. تحقیقات تازه نشان میدهند که با افزودن ذرات نانو، بیوسرامیک و سیستمهای خودترمیم، این ماده در سالهای آینده عمری نزدیک به سرامیک و قیمتی نزدیک به آمالگام خواهد داشت. اگر چشمانداز ۲۰۳۰ محقق شود، احتمالاً دیگر کمتر کسی حاضر خواهد بود دندانش را با فلز و جیوه پر کند؛ چرا که میتواند همان کار را با رنگ طبیعی، تراش کمتر و دوام بالا انجام دهد.
منابع
cobalt-biomed.com – مقایسه ۵ ساله آمالکپ و آمالگام، مطالعه بالینی ۲۰۲۴
drmostafanejad.com – بررسی مزایا و معایب آمالکپ و قیمت ۱۴۰۴
sibesefidclinic.com – فناوریهای نانو و خودترمیم در آمالکپهای جدید
